زیتون

تصاویر مربوط به بیماری های درختان زیتون (۱)

درخت زیتون :



میوه زیتون :



علائم گره زیتون :

ـ گال ها در محل انشعاب شاخه درخت زیتون :


ـ برش عرضی یک گره :


ـ تعداد زیادی از گره ها روی این درخت قابل مشاهده است :
 گره های ایجاد شده در محل زخمهای هرس

بیماری های درختان زیتون ( ۱ ) :

بیماریهای درختان زیتون:
زیتون ( Olea europaea Oleaceae) درختی است با عمر طولانی، نیمه گرمسیری، همیشه سبز و بومی مدیترانه. عمر برخی از آنها تا 1000 سال هم می رسد. ارزش زیتون به خاطر میوه و روغن آن است. کشورهای حاشیه مدیترانه دارای 95% از کل سطح زیر کشت زیتون دنیا می باشند. 90% زیتون های تولید شده برای تهیه روغن به کار میرود.
اسپانیا برگترین تولیدکننده روغن زیتون جهان است ( 23% ). بعد از آن ترکیه (12% ) ،امریکا (11.4%) ، مراکش (8.5%) ، سوریه (7.5%) و یونان (7.3%).
درخت زیتون قادر است خود را با شرایط محیطی مختلف وفق دهد. این درخت احتیاج به اقلیم های ملایم با تابستان های نه چندان گرم و زمستان های سرد دارد. اگر چه زیتون برای باردهی مناسب به سرما احتیاج دارد ، ولی اگر دما به کمتر از 10- درجه سانتیگراد برسد آسیب می بیند. زیتون به عنوان یک گونه گیاهی مقاوم به خشکی شناخته می شود و می تواند استرس های آبی را تحمل کند. حداقل آب مورد نیاز زیتون در سال 2000 متر مکعب در هکتار است. بیشتر این آب ، در طول دوره گلدهی و تشکیل دانه در اواخر بهار و بعد در تابستان که اندازه میوه ها افزایش پیدا می کند، مورد نیاز است. زیتون میتواند در خاکهای فقیر و خاکهای صخره ای حاشیه تپه ها هم رشد کند ولی بهترین زیتون ها از درختانی به عمل می آید که در خاکهای عمیق کشت شده اند. زیتون خاکهای شور و قلیایی و خاکهایی که آهک زیادی دارند را هم تحمل می کند.
سیستم ریشه ای زیتون سطحی است و قادر به تحمل خاکهای غرقاب شده نیست و حتی در خاکهای عمیق هم فقط 90 تا 120 سانتیمتر در خاک نفوذ می کند. بخش های هوائی درخت دارای شاخه های اصلی مجتمع و متراکم، میانگره های کوتاه و برگهای متراکم است که اگر با هرس راه باریکی در شاخه ها باز نکنیم، مانع از رسیدن نور به مرکز درخت می شوند.
کنار هر برگ در زیتون جوانه های گل دهنده وجود دارند. این جوانه ها در فصل جاری به وجود می آیندو در فصل رشد بعدی جوانه می زنند. هر گل آذین شامل 15 تا 30 گل است که این تعداد به نوع کلتیوار و شرایط زراعی آن سال بستگی دارد. اگر در کنار همه برگها یک گل آذین بوجود بیاید، هر سر شاخه پتانسیل تولید چند صد گل را خواهد داشت.ولی تنها پنج درصد از این گلها به میوه تبدیل می شوند.
زیتون توسط باد گرده افشانی می شود. در نتیجه گلدهی در شرایط بارندگی، دما ی بالا و بادهای خشک منجر به آسیب دیدن فرایند تشکیل میوه می گردد. بیشتر کلتیوار های زیتون در حالت تک کشتی (monoculturing) هم تولید میوه می کنند ولی محصول آنها در شرایط cross_pollination بهتراست. برداشت زیتون درپاییز یا زمستان صورت می گیرد.
سطح زیر کشت زیتون در ایران حدود 67 هزار هکتار است که از هر هکتار باغ آبی ( 10 سال به بالا ) به طور متوسط 5 تن محصول برداشت می شود و در باغهایی که مدیریت مناسبی دارند تا 10 تن هم زیتون قابل برداشت است. زیتون با توجه به شرایط محیطی و نوع کلتیوار بعد از 5 تا 8 سال به بار می نشیند و گیاهی است کاملا صنعتی . 20% از محصول زیتون کشور برای تهیه کنسرو و بقیه برای تولید روغن استفاده می شود.

بیماری های زیتون :

1 ) گره زیتون : Olive Knot

عامل بیماری :
Pseudomonas syringae p.v savastanoi
رده بندی عامل بیماری : Bacteria , Gracilicutes , Pseudomonadales , Pseudomonadaceae
در برخی منابع عامل بیماری Pseudomonas savastanoi معرفی شده است.
بیماری ایجاد شده توسط این باکتری در فرانسه به سل زیتون (Tuberculosis of olive ) معروف است و علاوه بر زیتون روی درختان زبان گنجشک(Ash) نیز ایجاد بیماری می کند( شانکر درختان زبان گنجشک ) .

علائم:
روی درختان گالهایی قابل مشاهده اند که که تقریبا در تمامی بافتها و بخشهای گیاه از جمله دمبرگها (Petiole) و پهنک برگ(Lamina) هم بوجود می آیند. آلودگی های اولیه باعث ایجاد فرورفتگی هایی می شوند که در اثر متلاشی شدن سلول ها بوجود می آیند. سپس بعد از اینکه درخت در بهار شروع به رشد می کند، تکثیر بافتهای اطراف این فرو رفتگی ها باعث بوجود آمدن گا ل یا گره در این نقاط می گردند. گره ها در اثر هیپرپلازی بافتها در ساقه های جوان، نقاط رشد و قسمتهای قطع شده بوجود می آیند.در واقع تکثیر زیاده از حد سلولهای میزبان در اثر تولید ایندول استیک اسید (IAA) توسط سلولهای باکتری است. بعد از گذشت چند ماه گره ها ظاهری اسفنجی و نامنظم پیدا می کنند و سپس سخت و قهوه ای می شوند. در شاخه های کوچک ، گره ها به 2 سانتیمتر هم می رسند. این گره ها باعث برگ ریزی و از بین رفتن شاخه های گل دهنده شده و منجر به کاهش محصول می شوند. در ضمن گره ها باعث کاهش اندازه میوه ها و مقدار روغن و نیز از بین رفتن طعم میوه ها می گردند.از میان واریته های کشت شده واریته Manzanillo از همه حساس تراست.

اپیدمیولوژی :
باکتر یها با آب باران در کل درخت پخش می شوند( مقدار آلودگی با میزان بارندگی رابطه دارد) و فقط از راه زخم می توانند وارد بافتهای درخت شوند. باکتری ها معمولا از جای افتادن برگها، ترکهای ناشی از سرمازدگی، ضربات، هرس، تگرگ و حتی بادهای شدید نفوذ می کنند. جای افتادن برگها بین 10- 7 روز پس از افتادن آنها حساس است. بنابراین بیشترین خطر متوجه درختانی است که در طول دوره بارندگی، منافذ زیادی برای ورود باکتری دارند.

کنترل :
کنترل گره زیتون شامل هرس تابستانه برای ازبین بردن اینوکولوم ( گره های روی درخت ) و حفاظت از درخت با باکتری کشهای مسی ، قبل و در طول دوره بارندگی است. ( مس تنها ماده ای است که برای کنترل گره زیتون ثبت شده است ). ترکیبات مسی از آلوده شدن منافذ درخت جلوگیری می کنند ولی باعث ازبین بردن گره ها نمی شوند.
چون تولید آلودگی ارتباطی با سن درخت ندارد، بنابراین مبارزه سالانه را از اولین پاییز بعد از کاشت درخت شروع می کنیم. در ضمن باید توجه داشت که درختان جوان به شدت به یخبندان حساسند و یخبندان باعث بوجود آمدن ترکهای زیادی در پوست آنها می شود که باکتری از طریق آنها می تواند آلودگی ایجاد کند. بنابراین استفاده از سموم مسی در درختان جوان برای کاهش تکثیر اینوکولوم و جلوگیری از آلودگی های بعدی، بسیار مفید خواهد بود.
باکتری های گره زیتون توسط آب باران از گره های موجود به منافذ منتقل می شوند. بنابراین باید قبل از شروع فصل بارندگی از سموم مسی استفاده کرد. در ضمن این روش بهترین راه مبارزه با لکه طاووسی زیتون نیز هست. آزمایشات نشان داده اند که یکبار سمپاشی در سال علیه گره زیتون کافی نیست. حداقل دوبار سمپاشی در سال، یکی در پاییز و دیگری در اوایل بهار، مورد نیاز است.
میزان حفاظت ترکیبات مسی از درخت، بسیار بستگی به مقدار اینوکولوم موجود در دوران آلودگی دارد. بنابراین بهترین روش این است که مقدار اینوکولوم را کاهش دهیم. سمپاشی سالیانه با مس در به حداقل رساندن میزان اینوکولوم بسیار موثر است. بنابراین وقتی شرایط محیطی برای شیوع آلودگی مناسب می شود ( مثلا بعد از یخبندان ) اپیدمی بوجود نخواهد آمد. در حالتی که اینوکولوم باکتری روی درختان زیاد است، میزان محافظت ترکیبات مسی حداقل است. پس لازم است هر سال سمپاشی را انجام دهیم.
اگر در زمستان دما زیر 20- درجه برود، پوست درخت آسیب دیده، ترک می خورد .این ترکها نقاط ایده آلی برای نفوذ باکتری اند و باید با سموم مسی پوشیده شوند. زمانی که باکتری در ترکهای ناشی از سرمازدگی تکثیر شود، مقدار اینوکولوم به شدت افزایش پیدادخواهد کرد و کنترل بسیار مشکل خواهد شد. پس بعد از یخبندان هم سمپاشی لازم است.
اینکه از چه نوع سم مسی استفاده کنیم، چندان مهم نیست. Nordox ، Kocide و مخلوط بردو همگی تقریبا به یک میزان باعث کنترل گره زیتون می شوند. مهم استاندارد بودن سم و مناسب بودن زمان سمپاشی است. در ضمن این موضوع برای مبارزه با لکه طاووسی زیتون هم صدق می کند.
روش دوم مبارزه هرس کردن است ولی باید توجه داشت که هرس کردن وقتی بیشترین تاثیر را دارد که میزان اینوکولوم در باغ کم باشد. در باغهایی که به شدت آلوده اند،هرس کردن مناسب به منظور از بین بردن اینوکولوم امکان پذیر نیست. در این حالت تنها روش ممکن، هرس شاخه های اصلی کل درخت یا بخشی از آن است ، به این منظور که در فصل رشد بعدی شاخه های جدیدی شروع به رشد کنند.
علی رغم آنچه که به نظر می رسد، پاییز بدترین زمان برای هرس درختان زیتون است. نکات زیر را قبل از هرس کردن در نظر داشته باشید :
_ حساسیت به یخبندان (Freeze Sensitivity) : کنوپی بوجود آمده در تابستان گذشته می تواند شاخه های نازک و کوچک را از دمای بسیار پایین حفاظت کند. انجام هرس برای خلوت کردن کنوپی، این حفاظ را از بین خواهد برد و درختان هرس شده طی یخبندان بعدی بسیار شدیدتر از درختان هرس نشده آسیب خواهند دید و به شدت توسط گره زیتون آلوده خواهند شد که کنترل آن بسیار مشکل است.
_ مدیریت اندازه درخت (Managing Crop Size) : هرس روش بسیار مناسبی برای کنترل اندازه درخت است به ویژه وقتی که کم کردن حجم درخت مد نظر نیست. بنابراین بهترین کار این است که تا بهار، تا وقتی که مقدار رشد جوانه انتهایی قابل اندازه گیری است، صبر کنید. سپس میزان شدت هرس را انتخاب کنید.
_ گره زیتون : همانطور که گفته شد، هرس قبل یا در طول دوره بارندگی باعث ایجاد زخمهایی در درخت می شود که برای تولید آلودگی مناسبند. باران باکتری ها را در طول درخت جابجا می کند و آلودگی گسترش می یابد.
پس بهتر است هرس را در تابستان انجام دهیم. در ضمن وسایل هرس را باید بعد از هرس هر درخت ضد عفونی کرد.