شته­ها

کنترل بیولوژیک شته

شته­ها متعلق به خانواده آفیدیده (Aphididae)  هستند و تعدادی از آن‌ها از مهم‌ترین آفات محصولات گلخانه‌ای محسوب می­شوند. مهم‌ترین دشمنان طبیعی شته­ها زنبورهای پارازیتوئید خانواده آفی دیئیده(Aphidiidae)  هستند که در برخی از منابع بعنوان زیر خانواده­ها آفی­دئینه (Aphidiinae) از خانواده براکونیده (Braconidae)  ذکر می­شود. در این خانواده­ها تعدادی از گونه­ها از جنس­های مختلف مانند زنبورهای جنس پروان(Proan) ، لایزی­فلبوس(Lysiphlebus) ، افدروس (Ephedrus) و تری‌اکسیس (Trioxys)  وجود دارند که صرفاً پارازیتوئید گونه­های مختلف شته­ها هست

 

بطور کلی زنبورهای پارازیتوئید خانواده آفی­دیده به طول حدود 2 تا 3 میلی­متر و عموماً به رنگ سیاه هستند. این زنبورها بعد از جفت گیری تخم‌شان را در داخل بدن شته­ها قرار می­دهند و بصورت ایندو پارازیتوئید یا پارازیتوئید داخلی لاروهایشان در داخل بدن شته­ها رشد و نمو می­کنند تا اینکه به مرحله حشره کامل برسند. بعد از رشد و نمو کامل لارو در داخل بدن شته­ و تبدیل به شفیره، بدن شته بصورت مومیایی و به رنگ زرد تا قهوه­ای بنظر می­رسد. درحالیکه بدن شته­های دیگر پارازیته شده توسط برخی از زنبورهای پارازیتوئید به رنگ سیاه درمی‌آید. همچنین زنبور کامل همانند زنبورهای پارازیتوئید شپشک­ها بعد از رشد و نمو کامل لارو با ایجاد یک سوراخ در پوست بدن شته، از آن خارج می­شود. بطور کلی در شرایط معمولی و دمای حدود 25 تا 30 درجه سانتی‌گراد، مرحله زندگی این زنبورها حدود 15 تا 20 روز به طول می‌انجامد.

خانواده آفلینیده (Aphelinidae) از دیگر زنبورهای پارازیتوئید شته­ها هستند که از نظر اندازه کوچک‌تر از زنبورهای خانواده آفیدئیده هستند و طول بدن‌شان عموماً حدود یک میلی‌متر است. در این خانواده گونه­های آفلینوس  (Aphelinus)  و آفلینوس آسیکیس  (Aphelinus asychis)    از پارازیتوئیدهای شته­ها محسوب می­شوند و از نظر بیولوژیک بسیار شبیه به زنبورهای خانواده آفی­دئیده می­باشند. با این تفاوت که بعضی از گونه­های زنبورهای خانواده آفیلینیده  (Aphelinidae)  اِکتوپارازیتوئید هستند یعنی تخم‌شان را روی بدن شته­ها قرار می­دهند تا لاروشان بصورت خارجی از بدن شته­ها تغذیه ­­کنند.

گروه دیگری از دشمنان طبیعی شته­ها، شکارگرها هستند. در بین آن‌ها پشه­ای از خانواده­ سسی­دومیئیده (Cecidomyiidae) به نام آفیدولتس­آفیدومیزال(Aphidoletes aphidomyzal)  از مهم‌ترین شکارگرهای شته­ها است که در شرایط گلخانه­ای برروی گیاهان زینتی بعنوان عامل کنترل بیولوژیک تکثیر و رهاسازی می‌شود. طول بدن این پشه حدود 2 میلی‌متر است و در جنس ماده شاخک­ها کوتاه ­است. نرها دارای شاخک­های بلند و نخی بوده و پاهای نسبتاً بلند و بدن بسیار ظریفی دارند. طول عمر حشرات کامل حدود یک هفته است. حشرات کامل عموماً از عَسَلکی که از شته­ها ترشح می­شود که در واقع شیره گیاهی تغذیه می‌کنند و تخم­هایشان را روی برگ گیاهان در داخل جمعیت شته­ها قرار می­دهند و بعد از خارج شدن از لارو شروع به تغذیه از مراحل مختلف شته‌ها می­کنند.

گروه دیگری از دشمنان طبیعی شته­ها، شکارگرها هستند. در بین آن‌ها پشه­ای از خانواده­ سسی­دومیئیده (Cecidomyiidae) به نام آفیدولتس­آفیدومیزال(Aphidoletes aphidomyzal)  از مهم‌ترین شکارگرهای شته­ها است که در شرایط گلخانه­ای برروی گیاهان زینتی بعنوان عامل کنترل بیولوژیک تکثیر و رهاسازی می‌شود. طول بدن این پشه حدود 2 میلی‌متر است و در جنس ماده شاخک­ها کوتاه ­است. نرها دارای شاخک­های بلند و نخی بوده و پاهای نسبتاً بلند و بدن بسیار ظریفی دارند. طول عمر حشرات کامل حدود یک هفته است. حشرات کامل عموماً از عَسَلکی که از شته­ها ترشح می­شود که در واقع شیره گیاهی تغذیه می‌کنند و تخم­هایشان را روی برگ گیاهان در داخل جمعیت شته­ها قرار می­دهند و بعد از خارج شدن از لارو شروع به تغذیه از مراحل مختلف شته‌ها می­کنند.

طول بدن لارو سن اول در حدود 3/0 میلی‌متر و لارو­های کامل حدود دو تا سه میلی‌متر هستند. لاروهای اولیه از پوره­ سنین اول شته­ها و لاروهای کامل از کلیه مراحل مختلف شته­ها تغذیه می­کنند. مرحله جنینی آن‌ها حدود 2 تا 3 روز طول می­کشد و بطور کلی این پشه­ها حدود 60 گونه از شته­ها را مورد تغذیه قرار می­دهند، به عبارت دیگر پلی‌فاژ(Polyphage)هستند.

از دیگر شکارگرها که برای کنترل شته­ها مورد استفاده قرار می­گیرند بال‌توری­­های خانواده کرایزوپیده (Chrysopidae) مخصوصاً گونه­ای بنام کرایزوپرلاکارنئا(Chrysoperla carnea)  است. این گونه تخم­هایش را که دارای ساقه­ای بوده، در زیر یا روی سطح برگ گیاهان قرار می­دهد و بعد از آنکه لاروها خارج شدند با قطعات دهانی مکنده خودشان به تغذیه از شته­ها می‌پردازند. (بر خلاف کفشدوزک­ها که تمام بدن شته را مورد تغذیه قرار می­دهند این بال‌توری­ها با قطعات دهانی مکنده خودشان محتویات بدن شته­ها را مورد تغذیه قرار می­دهند و پوست یا جسد آ‌ن‌ها را استفاده نمی‌کنند.)

سپس در زیر برگ گیاهان در داخل یک پیله ابریشمی تبدیل به شفیره می­شوند که بعد از سپری شدن مرحله شفیرگی که ممکن است حدود یک تا دو هفته طول بکشد حشرات کامل ظاهر می­شوند.

از دیگر دشمنان طبیعی شته­ها، سن­های خانواده آنتوکوریده  (Anthocoridae)هستند. سن­ها از راسته همی‌پترا مخصوصاً گونه­هایی از جنس اوریوس (Orius) مانند اوریوس ایندی­سیوس(Orius indisiosus)  از شته­ها در گلخانه­ها و روی گیاهان زینتی تغذیه می­کنند.

این سن­ها هم مانند بال‌توری­ها دارای قطعات دهانی زننده مکنده هستند و خرطوم و استایلِت­های مربوط به آرواره­های بالا و پایین خود را داخل بدن شته­ها فرو می­کنند و محتویات و مایع بدن شته­ها را مورد تغذیه قرار می­دهند.

از دیگر دشمنان طبیعی شته­ها که احتمالاً اکثر مردم آن‌ها را در طبیعت مشاهده کرده­اند کفشدوزک­ها هستند. گونه­هایی از کفشدوزک­ها مانند کفشدوزک هفت نقطه­ای ککسینلا سپتمپونکتاتا (Coccinella septempunctata)   و هیپودامیا وریه‌گاتا (Hyppodamia variegata)  هم در مرحله لاروی و هم در مرحله حشره کامل از شته­ها تغذیه می­کنند و از عوامل مهم کنترل بیولوژیک شته­ها هستند.

        عموماً کفشدوزک­ها طیف وسیعی از شته­ها را مورد تغذیه قرارمی­دهند و از یک گونه خاص از شته­ها تغذیه نمی‌کنند. اگر در محیط گلخانه‌ای فقط 2یا 3 نوع کفشدوزک رها شود تمام شته‌ها را از بین می‌برند. بطوریکه کفشدوزک 7نقطه‌ای حدود 50 نوع شته را تغذیه می‌کند یا به عبارت دیگر پلی‌فاژاست.

        گروه دیگری از دشمنان طبیعی شته­ها، قارچ‌ها هستند. قارچورتی‌سیلیوم لیکانی(Verticilium lecanii) به عنوان یکی از عوامل مهم کنترلبیولوژیک شته­ها بصورت تجارتی تکثیر می­شود و مورد استفاده قرار می­گیرد. اسپورهایاین قارچ در محیط­های گلخانه­ای می‌­باشند و بعد از اینکه اسپورها در محیط مرطوبجوانه ­می­زنند مسیلیوم­هایشان وارد بدن شته­ها شده که باعث از بین رفتن آن‌هامی­شود.

 http://www.irib.ir

اتشک گلابی

اتشک گلابی                                       winslow et al . ( burrill) Erwinia amylovoa

بیماری فایبر بلایت    (fire blight)یا اتشک گلابی یکی از مهم ترین بیماری های درختان گلابی در امریکا و اروپا و بعضی دیگر از کشورهای جهان هست .استاد توماس بوریل ، استاد دانشگاه ایلینویس امریکا اولین باردر سال 1878 ثابت نمود که عامل بیماری فایبر بلایت سیب و گلابی  یک نوع باکتری  به نام erwinia amylovora  می باشد  در واقع این اولین  بیماری های باکتریائی است که دردنیا شناخته شده است .سالها بود که این بیماری به عنوان یک بیماری قرنطینه ای در ایران مطرح بود ولی اولین بار  در بهار 1368 بیماری مزبور توسط ذاکری و شریف نبی از منطقه برغان کرج جمع اوری و پس از اثبات عامل بیماری در دهمین کنگره گیاه پزشکی ایران گزارش گردید .بیماری در حال حاضر در نواحی قزوین و کرج ،ارومیه ، تبریز ، در زنجان بر روی گلابی ، به و سیب وجود دارد و باید تلاش نمود تا از انتشار ان به سایر مناطق جلوگیری به عمل می اید .

علائم بیماری :

اولین علائم بیماری 2_3 هفته پس از باز شدن گلها ، روی گلها ی الوده ظاهر می شود  ، گلها ابسوخته  شده و سریعا چروکیده و به رنگ قهوه ای  متمایل  به سیاه در می ایند . در اثر گسترش بیماری رشد میوه به تاخیر  می افتد و بیماری از طریق دمگل  به شاخه های جوان گسترش  یافته  و از این  طریق  برگها  نیز مبتلا می شوند و قهوهای متمایل  به سیاه  شده  و اویزان شده و می میرند

 

عامل بیماری :

باکتری عامل بیماری میله ای شکل  به ابعاد  2_8/1*1/1-1 میکرومتر دارای کپسول ، گرم منفی ، کاتالاز مثبت ، 8-1 تاژک محیطی می باشد . باکتری از نوع هوازی اختیاری است

مبارزه :

برای مبارزه اساسی با بیماری فایبر بلایت عملیات متعددی بایستی انجام گیرد .در طول زمستان تمام شاخه ها ، ساقه ها و در صورت لزوم تمامی درخت را حداقل ده سانت پائین تر از نقاط عفونت یافته  بایستی  قطع کرده و سوزاند  .در تابستان هم بریدن سر شاخه و شاخه های الوده از نظر کاستن ماده تلقیح اهمیت دارد . اما باکتری ها در تابستان  فعالند و دقت لازم بایستی به عمل اید  تا از سرایت انها به شاخه های  سالم جلو گیری شود .قطع شاخه ها بایستی حدود 30 سانت  پائین تر از نقطه عفونی انجام شود . وسایل کار  را بایستی  با اسفنجی که در محلول 10% کلرور مس یا در محلول کلرورمرکوری و سیانور مرکوری اغشته شده  ضدعفونی کرد . از سیانور جیوه می توان برای ضد عفونی محل های قطع شاخه ها نیز استفاده کرد.

چون توسغه فایبر بلایت در بافتهای جوان و سریع الرشد بیشتر است ، بایستی  روشی اتخاذ کرد که به رشد متعادل گیاه کمک کرد . در این زمینه  از کود  متعادل می توان  استفاده کرد و اجتناب از کود های ازته که رشد سریع را باعث می شود  و همچنین  هرس شدید  اهمیت دارد . یک برنامه صحیح  مبارزه  با حشرات هم برای جلوگیری  از انتقال باکتری کمک می کند . اگر چه هیچ یک  از واریته های گلابی یا سیب  در برابر  این بیماری مصون نیستند ولی اختلاف فاحشی بین حساسیت  واریته های مختلف وجود دارد ، بنابراین  در نواحی که اهمیت زیادی دارد و در باغ های  جدید  الاحداث فقط  از واریته هائی بایستی استفاده کرد که حداکثر مقاومت را به باکتری دارا باشند

مبارزه کامل با فایبر بلایت به وسیله  مواد شیمیایی فقط موقعی امکان پذیر است که کلیه  نکات  بالا رعایت شود . سمپاشی زمستانی با سولفات مس (5/0 کیلوگرم در 100 لیتر اب ) قبل از باز شدن جوانه ها  یا با مخلوط بردو (12-12-100) که همراه با 2% روغن قابل اختلاط در اخرین مراحل قبل از باز شدن جوانه  تا حدودی  در مبارزه  موثر است . بردو (2_6_100) یا استرپتومایسین 50 تا 100 قسمت در میلیون تنها سموم موثری هستند که می توان  به شکوفه ها  پاشید  .بردو را بایستی در شرایطی که سریعا خشک شود به شکوفه ها  پاشید تا حتی الامکان به میوه  اسیب نرسد . استرپتومایسین به طور سیستمیک عمل می کند و بایستی  هنگامی مصرف شود که حرارت ماکزیمم بالاتر از 18 درجه بوده و یا این که هنگام شب مصرف شود . هر دو این شرایط  به جذب استرپتومایسین به داخل گیاه کمک می کند . ار 1 تا 4 بار محلول پاشی با استرپتومایسین برای مبارزه کامل احتمالا ضروری است.

.................................................................................

Apple (Malus domestica) with fire blight (Erwinia amylovora